Vì sao nhiều doanh nghiệp điện gió lại 'kêu cứu', xin được gia hạn giá FIT?

Theo Quyết định số 39/2018/QĐ - TTg ngày 10/9/2018 về cơ chế hỗ trợ phát triển các dự án điện gió tại Việt Nam thì nếu các dự án điện gió hoàn thành và đưa vào vận hành thương mại trước ngày 1/11/2021 sẽ được hưởng giá bán điện ưu đãi (FIT) đối với điện gió trên biển là 9,8 cent/kWh, tương đương 2.223 đồng và điện gió trên bờ là 8,5 cent/kWh, tương đương 1.927 đồng.

Tuy nhiên, đại dịch COVID-19 ập đến đã kéo lùi tiến độ khiến nhiều dự án dù căng sức triển khai vẫn không thể đảm bảo kết thúc đúng ngày 30/10/2021 như quy định mà Chính phủ đã đề ra.

Nhiều nhà máy điện gió “cầu cứu” Chính phủ

Cho rằng đại dịch COVID-19 là nguyên nhân bất khả kháng khiến các nhà máy điện gió khu vực phía Nam không thể hoàn thành đúng tiến độ để hưởng giá bán điện ưu đãi (FIT), các địa phương cùng chủ đầu tư đã đồng loạt kiến nghị lên Thủ tướng chính phủ xin gia hạn.

Trong văn bản mới đây gửi Thủ tướng và các bộ ngành liên quan, CTCP điện gió Hanbaram cho hay đến ngày 31/10 đã hoàn thành thi công, lắp đặt và kết nối 29/29 trụ tuabin, hoàn thành toàn bộ đường dây, trạm biến áp đấu nối lên hệ thống lưới điện quốc gia, đang thử nghiệm kỹ thuật toàn bộ và vận hành thương mại (COD) các trụ tuabin.

Tuy nhiên, do ảnh hưởng của dịch COVID-19 gây ra rất nhiều khó khăn để triển khai dự án. Lý do "bất khả kháng" này đã khiến chỉ có 6/29 trụ điện gió kịp vận hành COD để hưởng giá FIT ưu đãi, trong khi 23 trụ còn lại dù đã hoàn thiện nhưng chưa được COD do khi gần hoàn thiện thì hết cơ chế ưu đãi.

Tương tự, CTCP Đầu tư và phát triển phong điện Gia Lai thì cho biết đã hoàn thành thi công, lắp đặt và kết nối 25/25 trụ tuabin cùng nhiều hạng mục, nên đang thử nghiệm kỹ thuật để đi vào vận hành, nhưng do tác động của đại dịch COVID-19 nên chỉ 1/25 trụ điện gió kịp vận hành thương mại.

Tổng giám đốc Công ty Hanbaram Đặng Mạnh Cường cho hay chậm tiến độ là do mua sắm, vận chuyển thiết bị điện gió về TP.HCM đúng thời điểm phong tỏa, nên thủ tục đình trệ. Huy động nhân lực gặp khó khăn do phải thực hiện cách ly kéo dài, đặc biệt với chuyên gia nước ngoài.

"Đầu tư vào dự án cả nghìn tỉ đồng, giờ tiền nằm chết ở đó" - ông Hoàng Giang, tổng giám đốc Điện gió Sunpro Bến Tre, chia sẻ đã rót vốn vào dự án lên tới 56 triệu USD (tương đương 1.270 tỷ đồng), nhưng dù chạy đua tiến độ vẫn chỉ hoàn thành được 75% khối lượng.

Chia sẻ khó khăn, ông Giang cho biết những tháng giãn cách, không chỉ công trường bị gián đoạn, chuyên gia, công nhân ra vào nhà máy khó khăn, mà việc mua bán và vận chuyển vật tư cũng tắc, giải phóng mặt bằng đình trệ, kéo dài.

Gần 40 dự án khác như Nhà máy điện gió Hưng Hải Gia Lai, Yang Trung  (Gia Lai), Công ty Điện gió Hoà Đông 2, Công ty Điện gió Lạc Hoà 2… cũng đang lâm cảnh tương tự vì tác động của đại dịch COVID-19. 

Các chủ đầu tư này cho rằng nếu không có chính sách tháo gỡ kịp thời để tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, thì không chỉ có chủ đầu tư mà các nhà thầu trong nước và quốc tế có nguy cơ phá sản.

Nhiều chủ đầu tư kiến nghị, Chính phủ sớm xem xét gia hạn Quyết định 39 thêm từ 3-6 tháng để các nhà máy hoàn thiện thử nghiệm COD. Sau thời gian này, các chủ đầu tư mà không thể hoàn thành thì họ cũng “tâm phục, khẩu phục”.

Không gia hạn giá FIT, nhiều doanh nghiệp có nguy cơ "chết yểu"

Thực tế trên khiến những doanh nghiệp đầu tư vào các dự án điện gió rơi vào bước “đường cùng”. Bởi nếu không có chính sách kịp thời tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, thì không chỉ có chủ đầu tư mà các nhà thầu trong nước và quốc tế cũng có nguy cơ phá sản.

Được biết, Bộ Công Thương và các bên liên quan cũng đã họp và dự kiến sẽ đưa ra giá mua điện từ các nhà máy điện gió từ sau 31/10/2021 giảm khoảng 12% so với giá FIT theo Quyết định 39.

Tuy nhiên, nhiều chủ đầu tư cho rằng, với giá giảm này thì gần 40 dự án triển khai trong các năm vừa qua sẽ bị thua lỗ trầm trọng. Bởi nếu không có cơ chế rõ ràng, đồng nghĩa với việc nguồn điện không có đầu ra, doanh nghiệp không có nguồn tiền để trả nợ…

Thậm chí, ngay cả khi EVN đồng ý mua điện nhưng giảm giá 12% thì doanh nghiệp cũng mất trắng lợi nhuận.

Theo phân tích của ông Bùi Văn Thịnh - Chủ tịch Hiệp hội Điện gió và mặt trời Bình Thuận, nếu không gia hạn giá FIT theo Quyết định 39, khoảng 50% các dự án điện không đáp ứng được điều kiện để hòa lưới, kéo theo rất nhiều hệ lụy từ vỡ phương án tài chính, công ty phá sản vì không có nguồn thu, không có tiền trả ngân hàng và các nguy cơ khiếu kiện, ảnh hưởng đến môi trường đầu tư tại Việt Nam. 

Ngoài ra có một số chủ đầu tư cũng kiến nghị, Chính phủ cần sớm xem xét quyết định gia hạn Quyết định 39 thêm từ 3-6 tháng để các nhà máy hoàn thiện thử nghiệm COD.

Có thể thấy, đại dịch COVID-19 đã gây rất nhiều khó khăn cho các doanh nghiệp. Việc các dự án không thể hoàn thành trước 1/11/2021 do giãn cách xã hội và các biện pháp phòng chống dịch là thực tế.

Vì vậy, trong bối cảnh dịch bệnh diễn biến phức tạp thì việc có một cơ chế “đặc thù” cho một ngành kinh tế trọng yếu như năng lượng cũng cần xem xét quyết định sớm.

Bởi lẽ việc chậm ban hành cơ chế không chỉ gây thiệt hại kinh tế cho chủ đầu tư, vì đây là những khó khăn khách quan, bất khả kháng mà còn lãng phí hàng nghìn MW điện cho nền kinh tế, ảnh hưởng đến nguồn thu ngân sách từ các loại thuế phí, nhất là các địa phương còn khó khăn, và lâu dài hơn là ảnh hưởng đến niềm tin của nhà đầu tư, môi trường kinh doanh của Việt Nam và nhiều hệ lụy khác.