Nga có khả năng vỡ nợ?

Khả năng vỡ nợ sớm nhất vào hôm nay, dù Nga có tiền để trả nợ?

Bộ trưởng Tài chính Nga Anton Siluanov cho biết, một nửa dự trữ ngoại hối của nước này - tương đương khoảng 437 tỷ USD - đã bị đóng băng do các lệnh trừng phạt của phương Tây sau chiến dịch đặc biệt tại Ukraine.

Do đó, Moscow tuyên bố sẽ trả nợ cho các chủ nợ trong danh sách "các quốc gia không thân thiện" mà Nga đã đưa ra bằng đồng rúp cho đến khi các lệnh trừng phạt được dỡ bỏ.

Các cơ quan xếp hạng tín dụng có thể sẽ coi Nga là một quốc gia không vỡ nợ nếu Moscow chỉ bỏ lỡ các khoản thanh toán, hoặc trả các khoản nợ phát hành bằng USD hoặc euro bằng các loại tiền tệ khác như đồng rúp của Nga hoặc Nhân dân tệ của Trung Quốc.

Một vụ vỡ nợ có thể khiến số ít các nhà đầu tư nước ngoài còn lại rời khỏi Nga và cô lập thêm nền kinh tế này. Theo dự báo của JPMorgan Chase, vụ vỡ nợ có thể xảy ra sớm nhất là vào ngày 15/3, khi Moscow cần chuyển khoản 162 triệu USD tiền lãi cho trái phiếu chính phủ.

Mặc dù Nga đã phát hành trái phiếu có thể được hoàn trả bằng nhiều loại tiền kể từ năm 2018, nhưng các khoản thanh toán này phải được thực hiện bằng USD.

Kristalina Georgieva, Giám đốc điều hành của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), hôm 13/3 nói rằng việc Nga vỡ nợ không còn là "chuyện không thể xảy ra". "Nga có tiền để trả nợ, nhưng hiện không thể tiếp cận được" - bà Georgieva trả lời phỏng vấn CBS.

Tuần trước, Fitch Ratings đã hạ cấp các khoản nợ của Nga, nói rằng sự sẵn sàng và khả năng trả nợ của Moscow đã bị suy giảm và việc vỡ nợ "sắp xảy ra". Cơ quan xếp hạng cũng cảnh báo rằng Nga có thể cố gắng trả nợ cho các chủ nợ ở các quốc gia cụ thể bằng đồng rub.

Các khoản thanh toán lãi suất đến hạn vào ngày 15/3 sẽ đi kèm với thời gian ân hạn 30 ngày. Nhưng các cơ quan xếp hạng tín dụng tuyên bố Nga có thể sẽ vỡ nợ trước khi giai đoạn đó kết thúc nếu Moscow nói rõ rằng họ không có ý định trả tiền.

Lần gần nhất Nga vỡ nợ nội địa là khi nước này rơi vào khủng hoảng tài chính do giá hàng hóa giảm vào năm 1998. Vụ vỡ nợ ngoại tệ gần nhất của Nga/Liên Xô xảy ra vào năm 1918, khi nhà lãnh đạo Vladimir Lenin từ chối trái phiếu do chính phủ Sa hoàng phát hành.

Hậu quả sẽ nghiêm trọng như thế nào?

Một tin tốt là Chính phủ Nga vay nợ khá ít. JPMorgan Chase ước tính rằng ở thời điểm cuối năm 2021, Nga có khoảng 40 tỷ nợ ngoại tệ, trong đó khoảng một nửa nằm trong tay các nhà đầu tư nước ngoài.

Tuy nhiên, những hệ quả tiềm tàng từ một vụ vỡ nợ của Moscow là điều khó cân đong. Cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008 và đại dịch Covid-19 đã cho thấy những cú sốc tiêu cực có thể khiến hệ thống tài chính và nền kinh tế toàn cầu, vốn có mức độ kết nối cao, có thể rung lắc mạnh như thế nào.

Theo Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS), các thực thể Nga đang nợ các ngân hàng quốc tế tổng cộng hơn 121 tỷ USD. Trong đó, 84 tỷ USD là tiền vay từ các ngân hàng ở châu Âu, nhiều nhất là từ các ngân hàng của Pháp, Italy và Áo. Các ngân hàng Mỹ đã cho phía Nga vày 14,7 tỷ USD.

Bà Georgieva nói rằng khả năng xảy ra một cuộc khủng hoảng tài chính ở thời điểm này là thấp, và nguy cơ lan rộng ảnh hưởng từ các ngân hàng phương Tây ra toàn hệ thống trong trường hợp Nga vỡ nợ là không cao.

Ngay cả khi Nga dừng việc thanh toán cho các chủ nợ nước ngoài đối với các lô trái phiếu chính phủ, đồng nghĩa với một vụ vỡ nợ khoảng 60 tỷ USD nếu bao gồm cả nợ bằng đồng rúp phát hành ở nước ngoài, thì sự cố này cũng chỉ tương đương như vụ vỡ nợ của Chính phủ Argentina vào năm 2020 – một sự kiện không gây biến động thị trường tài chính toàn cầu.

Tuy nhiên, các nhà phân tích thuộc Capital Economics cảnh báo rằng nếu một định chế tài chính lớn nào đó bị ảnh hưởng đặc biệt nghiêm trọng bởi một vụ vỡ nợ của Nga, thì ảnh hưởng có thể loang rộng. Rủi ro thứ hai là một vụ vỡ nợ của Moscow có thể khiến các công ty Nga cũng rơi vào cảnh vỡ nợ theo.

Tuần trước, tỷ phú giàu nhất Nga Vladimir Potanin, kêu gọi Moscow nới lỏng các hạn chế về ngoại tệ để các công ty của nước này có thể thanh toán lãi và gốc đối với các trái phiếu và khoản vay ngoại tệ. Nếu không, có nguy cơ Nga sẽ vỡ nợ hoàn toàn đối với nợ quốc tế, mà theo ước tính của ông Potanin là vào khoảng 480 tỷ USD.

“Đối với Nga, tổn thất chính là bị loại khỏi thị trường vốn toàn cầu, hoặc ít nhất phải vay nợ với chi phí cao hơn trong một khoảng thời gian kéo dài. Các biện pháp trừng phạt đã khiến Nga phải hứng chịu điều này”, một báo cáo của Capital Economics nhận định.