Đề xuất giá điện "cõng" các khoản lỗ của EVN: Đừng để tiền lệ xấu cứ lỗ là đề nghị sửa

Bộ Công Thương vừa có tờ trình gửi Thủ tướng về dự thảo quyết định thay thế Quyết định 24/2017 cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân, sau khi Bộ Tư pháp thẩm định. Theo tờ trình, công thức tính giá điện bình quân vẫn bổ sung các khoản chênh lệch tỷ giá, lỗ sản xuất kinh doanh và các chi phí khác chưa được tính vào giá bán lẻ điện. Các số liệu này được xác định theo báo cáo tài chính được kiểm toán. EVN sẽ đề xuất phương án phân bổ các chi phí này, Bộ Công Thương cùng Bộ Tài chính, Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp trình Thủ tướng xem xét, quyết định.

Bộ Công Thương lên tiếng lý giải

Trước nhiều ý kiến cho rằng việc hạch toán khoản lỗ (chênh lệch tỷ giá, lỗ kinh doanh…) của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) là không phù hợp, đại diện Cục Điều tiết Điện lực (Bộ Công Thương) đã có thông tin làm rõ hơn.

Cục Điều tiết Điện lực cho biết, cơ sở để đề xuất quy định cho thu hồi lỗ sản xuất kinh doanh điện của EVN trong tính toán giá điện tại dự thảo quyết định thay thế Quyết định 24/2017 về cơ chế điều chỉnh mức giá bán lẻ điện bình quân đã được xem xét dựa trên quy định của pháp luật và tình hình thực tế, cũng như ý kiến của các bộ, ngành...

Theo đó, Điều 4 Quyết định 24 quy định các thành phần cấu thành lên giá bán lẻ điện bình quân hàng năm bao gồm chi phí của các khâu trong chuỗi sản xuất - cung ứng điện (phát điện, truyền tải điện, phân phối - bán lẻ điện, điều độ hệ thống điện và điều hành giao dịch thị trường điện lực, chi phí dịch vụ phụ trợ hệ thống điện, chi phí quản lý chung của EVN) và các khoản chi phí khác chưa được tính vào giá điện.

Các khoản chi phí khác chưa được tính vào giá điện bao gồm cả chênh lệch tỷ giá đánh giá lại chưa được phân bổ được đưa vào giá thành sản xuất kinh doanh điện năm N (năm tính giá) do Bộ Công Thương, Bộ Tài chính xem xét, quyết định hàng năm.

Quyết định 24 quy định việc các khoản chi phí đã phát sinh nhưng chưa được tính vào giá điện trong các lần điều chỉnh trước đây sẽ được xem xét để tính toán phân bổ vào giá điện của kỳ đang tính toán.

Trong giai đoạn trước khi ban hành Quyết định 24, chênh lệch tỷ giá là khoản chi phí lớn nhất thường bị treo chưa hạch toán vào giá thành sản xuất kinh doanh điện, cũng như giá điện hoặc chỉ được hạch toán phân bổ một phần tùy tình hình tài chính của mỗi năm.

Năm 2022, giá nhiên liệu thế giới leo thang đẩy chi phí mua điện của EVN tăng trong khi giá bán lẻ điện giữ ổn định khiến tập đoàn này lỗ hơn 26.000 tỷ đồng. Năm nay giá nhiên liệu sản xuất điện bớt căng thẳng nhưng vẫn ở mức cao ảnh hưởng tới cân bằng tài chính của EVN.

Việc tăng giá điện bình quân 3% từ 4/5 - mức thấp nhất theo Quyết định 24 và kết quả tính toán giá thành sản xuất kinh doanh điện 2022 (9,37%), giải quyết một phần khó khăn dòng tiền, nhưng EVN vẫn khó khăn do chi phí 2023 bị dồn tích.

"Do đó, các khoản chi phí đầu vào hai năm qua, theo Quyết định 24, sẽ được thu hồi qua các lần điều chỉnh giá tiếp theo. Mặt khác, theo Luật Giá 2023, giá điện cần bù đắp đủ chi phí thực tế hợp lý và có lợi nhuận phù hợp cho EVN", đại diện cơ quan quản lý điện lực cho hay.

Đừng để tiền lệ xấu cứ lỗ là đề nghị sửa

Cho ý kiến về đề xuất này, TS Ngô Đức Lâm, nguyên Phó viện trưởng Viện Năng lượng (Bộ Công Thương) cho rằng, nếu thực hiện theo đúng Quyết định 24/2017, ngành điện đã tiến một bước tới thị trường điện, giá sát thị trường hơn. Quyết đinh 24/2017 quy định về cơ chế điều chỉnh mức giá bán lẻ điện bình quân do Thủ tướng Chính phủ ban hành. Nhưng vừa rồi, việc thực thi quyết định này chưa được tuân thủ đúng và trong bối cảnh thị trường còn nhiều bất cập, việc thay đổi cơ chế điều chỉnh là hợp lý.

"Tôi cho rằng, ngành điện và các đơn vị liên quan cần thực hiện đúng các quy định hiện hành của Quyết định 24. Không thể vì ngành điện dự báo không sát thực tế khiến chi phí nguyên liệu đầu vào cho phát điện tăng thì lại yêu cầu sửa giá bán lẻ điện bình quân. Điều này dẫn đến việc không nhất quán, trở thành tiền lệ xấu cứ lỗ là đề nghị sửa", ông Lâm cho hay.

Ông Lâm cũng cho biết, việc cộng thêm các khoản lỗ, chênh lệch tỉ giá hàng chục nghìn tỉ đồng vào giá bán lẻ điện bình quân có thể khiến giá tăng sốc. Cần bổ sung quy định về tỉ lệ, lộ trình phân bổ phù hợp, đồng thời cần làm rõ công thức tính giá điện mới, minh bạch và phân tách cụ thể chi phí của từng khâu tạo nên giá thành sản xuất kinh doanh điện.

Còn theo TS Nguyễn Quốc Việt - phó viện trưởng Viện nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) - cho rằng việc xây dựng cơ sở pháp lý để xác định đầy đủ các chi phí hợp lý, hợp lệ trong sản xuất, kinh doanh điện là cần thiết. Song việc bổ sung và hạch toán các khoản lỗ còn treo lại của EVN trong công thức tính cần được đánh giá kỹ lưỡng.

Đặc biệt cần làm rõ công thức tính giá điện mới, minh bạch và phân tách cụ thể chi phí của từng khâu tạo nên giá thành sản xuất kinh doanh điện.

"Cơ chế định giá hiện tại là theo phương pháp cộng tới, với cách tính đơn giản, hiệu quả với hệ thống điện truyền thống nhưng chỉ đảm bảo cho EVN thu hồi đủ chi phí nếu được điều chỉnh giá kịp thời", vị chuyên gia năng lượng độc lập nói và cho rằng cơ chế định giá đang được áp dụng chỉ nhằm giúp cơ quan quản lý nhà nước dễ dàng kiểm soát chi phí, chứ không tạo ra động lực cho doanh nghiệp tối ưu chi phí, không thúc đẩy cạnh tranh để phản ánh giá trị thật của điện năng theo cung cầu.

"Do đó cần tăng tính minh bạch và giám sát thị trường trong việc đưa ra cơ chế xác định giá phù hợp với sự phát triển của thị trường điện cạnh tranh trong thời gian tới", ông Anh đề xuất.

Anh Thư