Nguy cơ gian lận thương mại trong nhập khẩu hạt điều thô

Bất thường từ số liệu nhập khẩu

Theo Tổng cục Hải quan, qua rà soát tình hình nhập khẩu, số liệu kim ngạch nhập khẩu mặt hàng điều thô trong thời gian qua cho thấy có hiện tượng kim ngạch nhập khẩu điều thô tăng đột biến từ thị trường Campuchia và giảm mạnh khi nhập khẩu từ các nước thuộc Châu Phi về Việt Nam.

Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, tháng 7/2021, cả nước nhập khẩu 329.619 tấn hạt điều với kim ngạch 447,06 triệu USD, giá trung bình 1.356,3 USD/tấn, tăng 9,7% về lượng, tăng 10,3% về kim ngạch và tăng 0,6% về giá so với tháng 6/2021.

Hoạt động nhập khẩu hạt điều tiếp tục tăng những tháng gần đây và lũy kế 7 tháng năm 2021, lượng điều nhập khẩu vượt 2,03 triệu tấn, với kim ngạch đạt gần 3,05 tỷ USD, giá trung bình 1.499 USD/tấn, tăng 160,2% về lượng, tăng 207% về kim ngạch và tăng 18% về giá so với cùng kỳ năm 2020.

Đáng chú ý, dù mới hết tháng 7 nhưng kim ngạch và lượng điều nhập khẩu đã vượt xa kết quả của cả năm 2020 (năm 2020, cả nước chỉ nhập khẩu 1,45 triệu tấn với kim ngạch hơn 1,8 tỷ USD, giảm 11% về lượng và giảm 17,1% về kim ngạch so với năm 2019).

Trong số các thị trường nhập khẩu, thì nhập khẩu từ Campuchia tăng đột biến và trở thành nhà cung cấp hạt điều lớn nhất cho Việt Nam. Riêng tháng 7/2021, lượng điều nhập khẩu từ thị trường này là 79.740 tấn, kim ngạch gần 135 triệu USD, giá trung bình 1.692,9 USD/tấn, tăng 7% về lượng, tăng 6,5% về kim ngạch nhưng giảm 0,5% về giá so với tháng 6/2021.

Tính chung 7 tháng năm 2021 đạt gần 1,1 triệu tấn, kim ngạch hơn 1,83 tỷ USD vượt xa kết quả của cả năm ngoái của thị trường này, tăng 455,9% về lượng, tăng 632% về kim ngạch (cả năm 2020 là 216.330 tấn, kim ngạch gần 276 triệu USD); giá nhập khẩu từ Campuchia cũng tăng mạnh 31,7%, đạt 1.678,6 USD/tấn. Hạt điều nhập khẩu từ Campuchia chiếm 53,7% trong tổng khối lượng và chiếm 60,2% trong tổng kim ngạch nhập khẩu hạt điều của cả nước.

Siết chặt kiểm tra xuất xứ điều thô nhập khẩu

Trước thực tế đó, để tăng cường công tác kiểm tra, xác định xuất xứ mặt hàng điều thô nhập khẩu, ngăn chặn hành vi gian lận để hưởng thuế suất ưu đãi đặc biệt và các gian lận khác, Tổng cục Hải quan chỉ đạo cục hải quan các tỉnh: Gia Lai - Kon Tum, Đắk Lắk, Bình Phước, Tây Ninh, Long An, Đồng Tháp, An Giang, Kiên Giang thực hiện một số biện pháp nghiệp vụ nhận dạng, kiểm soát hạt điều thô nhập khẩu từ Campuchia và Châu Phi.

Tổng cục Hải quan giao cục hải quan các tỉnh tiến hành lựa chọn ngẫu nhiên khoảng 10% trên tổng số lô hàng nhập khẩu của tháng liền kề trước đó để kiểm tra thực tế hàng hóa. Trường hợp xác định mặt hàng điều thô nhập khẩu đúng khai hải quan, đúng xuất xứ của Campuchia, có các đặc điểm của hạt điều thô xuất xứ Campuchia thì thực hiện thông quan, giải phóng hàng hóa theo quy định.

Trường hợp qua kiểm tra thực tế hàng hóa, đối chiếu với các đặc điểm phân biệt mặt hàng điều thô, nếu phát hiện mặt hàng điều thô nhập khẩu khai có xuất xứ Campuchia, có C/O mẫu D hoặc mẫu S do cơ quan có thẩm quyền của Campuchia phát hành nhưng có những đặc điểm của hạt điều thô Châu Phi thì gửi hồ sơ về Tổng cục Hải quan để tiến hành xác minh theo quy định.

Tổng cục Hải quan cũng hướng dẫn một số đặc điểm phân biệt hạt điều thô có xuất xứ Campuchia với hạt điều có xuất xứ từ Châu Phi như sau: Về màu sắc, hình dáng, kích cỡ, hạt điều Campuchia có màu thâm, nâu đậm, điều thô đầu vụ thì màu nâu trắng, kích thước to đồng đều, hình dáng tròn hơn hạt điều Châu Phi. Còn hạt điều Châu Phi có màu xanh trắng hoặc trắng, có kích cỡ không đồng đều, hình dáng dẹt, hạt to và nhỏ lẫn lộn.

Về trọng lượng, hạt điều Campuchia hạt nhỏ khoảng 170 hạt/1kg; loại hạt lớn khoảng 110 hạt/1kg; loại hạt trung bình khoảng 140 hạt/1kg, nếu cho vào nước thì tỉ lệ nổi cao, khoảng 60-80%. Hạt điều Châu Phi trọng lượng hạt to, hạt nhỏ dao động từ khoảng 140- 170 hạt/1kg, nếu cho vào nước hầu như không nổi hoặc nổi tỷ lệ nhỏ, khoảng từ 10-20%.