Nguồn cung và giá phân bón biến động, nông dân đối mặt khủng hoảng giá phân bón

Nhập khẩu phân bón từ Nga gặp nhiều khó khăn

Nga là một trong những nhà cung cấp phân bón hàng đầu thế giới. Trong năm 2021, Nga đứng đầu thế giới về xuất khẩu phân ure, NPK, amoni nitrat; xuất khẩu kali đứng thứ 3 và phosphat đứng thứ 4 trên thế giới. Cụ thể, xuất khẩu amoni nitrat đạt 4,313 triệu tấn, chiếm 49% thị phần thế giới; xuất khẩu NPK đạt 5,928 triệu tấn, chiếm 38%; xuất khẩu phân SA đạt 4,424 triệu tấn, chiếm 30%; xuất khẩu ure gần 7 triệu tấn, chiếm 18%,…

Hàng năm, Việt Nam nhập khẩu từ Nga khoảng 130.000 - 380.000 tấn phân bón, chiếm khoảng 3-9,5% tổng khối lượng nhập khẩu, tương ứng 5 -11,9% về giá trị. Trong đó, chủ yếu nhập phân kali, phân NPK và DAP. Lượng phân kali nhập từ Nga khoảng 68.000-200.000 tấn/năm, chiếm từ 7,2-18,6% so với tổng lượng nhập khẩu loại phân bón này.

Tính riêng năm 2021, lượng phân bón nhập khẩu từ Nga 320.045 tấn (chiếm 6,27% so với tổng lượng phân bón nhập khẩu), trị giá 123.565.465 USD (chiếm 7,74 % so với tổng giá trị phân bón nhập khẩu). Trong đó, nhập khẩu nhiều nhất là kali 195.429 tấn, NPK 109.552 tấn, DAP 14.217 tấn.

Hai tháng đầu năm 2022, lượng phân bón nhập khẩu từ Nga 73.801 tấn, trị giá 40,390 triệu USD. Trong đó, nhập khẩu nhiều nhất là phân kali 45.101 tấn.

Tình hình căng thẳng do xung đột giữa Nga - Ukraine đã tác động mạnh tới nguồn cung và giá phân bón trên thế giới. Ngay sau cuộc xung đột Nga - Ukraine xảy ra ngày 24/2/2022, giá phân bón thế giới lập tức tăng 8-12% so với thời điểm trước đó (ngày 23/2/2022).

Theo đó, thị trường phân bón trong nước cũng bị ảnh hưởng về nguồn cung và giá. Việc nhập khẩu phân bón từ Nga gặp nhiều khó khăn, đặc biệt đối với phân kali do cả Nga và Belarus chiếm gần 50% lượng kali cung cấp trên toàn thế giới.

Theo Cục Bảo vệ Thực vật, về sản xuất phân bón trong nước, hiện tại các nhà máy trong nước đã sản xuất được hầu hết các loại phân bón chủ lực như: phân lân, phân ure, phân NPK. Các nhà máy sản xuất DAP đáp ứng được khoảng 60% nhu cầu; trong khi đó phân kali và phân SA phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn nhập khẩu. Riêng phân bón hữu cơ sản xuất đáp ứng đủ nhu cầu trong nước và xuất khẩu mà không phải phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu nhập khẩu.

Cân đối lượng phân bón xuất, nhập khẩu thì hàng năm Việt Nam nhập khẩu thêm từ 2,7-3,5 triệu tấn phân bón vô cơ (ngoài lượng phân bón sản xuất trong nước). Trong đó, chủ yếu là phân kali (chiếm 25-28%, tương đương khoảng 1,1-1,2 triệu tấn) và phân SA (chiếm 25-31%, tương đương khoảng 1-1,5 triệu tấn).

Nông dân chật vật trăm bề

Việt Nam đang trong giai đoạn thu hoạch và sẽ bắt đầu vụ mới từ nửa đầu tháng 4, phía bắc thì đã vào vụ chăm bón lúa đông xuân nên nhu cầu phân bón tăng dần. Cùng với sự tắc nghẽn của thị trường nhập khẩu, các doanh nghiệp dự báo sẽ xảy ra sự thiếu hụt trầm trọng DAP 64% nhập khẩu trong quý 2 và khả năng giá trong nước lên 25 triệu đồng/tấn.

Đối với mặt hàng Urea, các nhà máy sản xuất trong nước trong đó chủ đạo là Đạm Cà Mau và Đạm Phú Mỹ đã xuất khẩu khoảng 200.000 tấn từ cuối tháng 12.2021 và quý 1/2022 nên áp lực tồn kho lên các nhà sản xuất là không lớn. Sau những biến động chính trị, hiện các đại lý cũng hạn chế cung cấp số lượng lớn và chỉ bán cầm chừng. Nhiều khả năng giá đạm Urea sẽ sớm tăng trở lại mức 18 triệu đồng/tấn như đỉnh năm 2021.

Đối với mặt hàng Kali, vì 100% đều dựa vào nguồn hàng nhập khẩu nên tình hình tắc nghẽn nguồn hàng từ Nga, Belarus sẽ khiến giá Kali sớm cán mức 15 - 16 triệu đồng/tấn cho hạt bột và 18 - 20 triệu đồng/tấn cho hạt miểng. Thậm chí nếu giá nhập khẩu cán mức 1.000 - 1.200 USD/tấn thì Kali miểng sẽ lập đỉnh mới 24 - 25 triệu đồng/tấn.

Nông dân khắp nơi đang khổ sở vì giá vật tư phân bón, xăng dầu, chi phí nhân công đều tăng mạnh trong khi giá bán sản phẩm lại bèo bọt. Anh Lê Tuấn Vĩ, Hội Nông dân trồng điều ở Bình Phước, bộc bạch: “Năm nay nông dân trồng điều rất khổ vì mưa trái mùa liên tục, chi phí phun thuốc, phân bón đều tăng trong khi giá bán điều thì lại giảm. Người trồng điều như tôi sản xuất chỉ để giữ đất, được giá thì bán đất kiếm cách khác mưu sinh chứ trồng điều khổ quá”.

Cần chủ động tìm kiếm nguồn cung thay thế

Trước những biến động nguồn cung và giá phân bón trên thị trường thế giới do ảnh hưởng của dịch COVID-19 và cuộc xung đột giữa Nga - Ukraine, nhằm duy trì đảm bảo nguồn cung phân bón, Cục Bảo vệ Thực vật kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thường xuyên theo dõi, nắm chắc diễn biến tình hình thị trường thế giới, khu vực và trong nước, trên cơ sở cân đối nhu cầu sử dụng để chủ động, kịp thời đề xuất các giải pháp đảm bảo nguồn cung phân bón phục vụ sản xuất nông nghiệp.

Đồng thời, chủ động đánh giá tình hình xuất khẩu, nhập khẩu phân bón để có các biện pháp ứng phó linh hoạt đối với một số mặt hàng phân bón chủ chốt phục vụ sản xuất nông nghiệp trong nước. Phối hợp với Bộ Công thương, Hiệp hội phân bón Việt Nam khuyến cáo các doanh nghiệp chủ động tìm kiếm nguồn cung thay thế nguồn cung từ thị trường Nga và Belarus, đặc biệt là phân kali.

Cục Bảo vệ Thực vật kiến nghị Bộ Công thương rà soát, xem xét, sớm bãi bỏ áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại đối với mặt hàng phân bón DAP, MAP nhập khẩu phù hợp tình hình thực tiễn hiện nay theo đúng quy định của pháp luật. Tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát thị trường phân bón, nhằm đấu tranh phòng chống các hành vi vi phạm pháp luật, đặc biệt là các hành vi đầu cơ tăng giá, sản xuất, kinh doanh phân bón giả, kém chất lượng.

Bộ Tài chính chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành rà soát, xem xét các chính sách về thuế đối với phân bón. Trước mắt, nghiên cứu xem xét chính sách thuế xuất khẩu đối với các mặt hàng phân bón urê, DAP và MAP.

Ngoài ra, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ươngphối hợp với các Bộ, ngành trong việc chỉ đạo kiểm tra, kiểm soát thị trường phân bón, hỗ trợ sản xuất, kinh doanh phân bón tại địa phương để phục vụ cho sản xuất nông nghiệp. Chỉ đạo các cơ quan chuyên môn tăng cường việc tuyên truyền, phổ biến và hướng dẫn sử dụng phân bón tiết kiệm, hiệu quả; đẩy mạnh sản xuất, sử dụng phân bón hữu cơ, đặc biệt là phân bón hữu cơ sử dụng nguồn nguyên liệu sẵn có tại địa phương theo hướng dẫn của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.