Ngành điều Việt Nam: Cần có chiến lược bài bản

Giá điều trong nước giảm trong khi sản lượng thấp và xuất khẩu tăng

Vụ thu hoạch điều mới bắt đầu song ở tỉnh Bình Phước, thủ phủ điều của cả nước, giá thu mua điều tươi thấp hơn so với niên vụ 2020 sau khi đã liên tục giảm.

Đầu tháng 3, giá thu mua hạt điều tươi là 28.000-29.000 đồng/kg nhưng đến cuối tháng giảm còn hơn 20.000 đồng/kg do mưa ảnh hưởng tới việc thu mua và sơ chế điều.

Hiện giá thu mua điều tươi thấp hơn so với niên vụ 2020

Nghịch lý là giá điều trong nước giảm trong khi sản lượng cũng thấp và xuất khẩu tăng. Theo Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), ước tính xuất khẩu hạt điều tháng 3/2021 đạt 41 nghìn tấn, trị giá 240 triệu USD, tăng 86,5% về lượng và tăng 88,2% về trị giá so với tháng 2/2021, so với tháng 3/2020 giảm 6,8% về lượng và giảm 22,5% về trị giá.

Tính chung quý I/2021, xuất khẩu hạt điều ước đạt 108 nghìn tấn, trị giá 634 triệu USD, tăng 13,2% về lượng, nhưng giảm 5,8% về trị giá so với cùng kỳ năm 2020.

Giá xuất khẩu bình quân hạt điều trong tháng 3/2021 ước đạt 5.854 USD/tấn, tăng 0,9% so với tháng 2/2021, nhưng giảm 16,9% so với tháng 3/2020. Tính chung quý I/2021, giá xuất khẩu bình quân hạt điều ước đạt 5.862 USD/tấn, giảm 16,8% so với cùng kỳ năm 2020.

Đại diện Hiệp hội Điều Việt Nam cho biết, quý I/2021 ngành điều vẫn xuất khẩu tốt, tăng mạnh về khối lượng nhưng giá xuất khẩu thấp hơn so với quý I/2020, vì vậy kim ngạch xuất khẩu tăng không tương xứng với mức tăng khối lượng.

Các doanh nghiệp sau khi thực hiện hết các đơn hàng trong quý I hiện đang tìm kiếm đơn hàng mới trong bối cảnh thị trường trầm lắng, nhiều khách hàng đã có lượng tồn kho ở các nuớc nên không có nhu cầu mua giao gần, các đơn hàng giao xa cũng được chốt ít.

Sức ép lớn từ vùng nguyên liệu

Năm 2021, ngành điều đặt mục tiêu xuất khẩu 3,6 tỷ USD, tăng 12,9% so với năm 2020. Đến nay, Việt Nam đã xuất khẩu nhân điều đến hơn 90 quốc gia và vùng lãnh thổ, chiếm trên dưới 80% lượng nhân điều xuất khẩu trên thế giới.

Tuy nhiên, sự phụ thuộc vùng nguyên liệu đang trở thành nỗi lo của doanh nghiệp ngành điều. Bởi, ngành chế biến điều nhân xuất khẩu của nước ta chịu sức ép rất lớn từ chính sách hỗ trợ người trồng điều, hạn chế xuất khẩu điều thô của các quốc gia châu Phi như Bờ Biển Ngà, Tanzania…

Ngành điều Việt Nam: Cần có chiến lược bài bản

Tại Hội nghị Điều Quốc tế Việt Nam lần thứ 12 diễn ra vào tháng 3 vừa qua, các chuyên gia cho biết, trong chuỗi giá trị hạt điều toàn cầu, Việt Nam chủ yếu vẫn xuất khẩu điều nhân sơ chế giá trị thấp, khoảng 10 USD/kg, trong khi nhân điều thành phẩm đến tay người tiêu dùng ở các nước khoảng 30 USD/kg. Như vậy, Việt Nam chỉ chiếm khoảng 30% chuỗi giá trị ngành điều.

Trong khi ấy, các thị trường tiêu thụ nhân điều lớn trên thế giới như Ấn Độ, Trung Quốc cũng đang áp dụng các chính sách hạn chế sản lượng điều nhân nhập khẩu từ Việt Nam.

Ngoài ra, hiện đang tồn tại một nghịch lý đó là giá xuất khẩu nhân điều chưa tăng nhưng giá nhập khẩu điều thô vẫn tăng do công suất chế biến điều của các nhà máy chế biến điều quá lớn nên luôn trong tình trạng thiếu nguyên liệu. Do đó, dẫn đến việc các nhà máy tranh nhau mua nguyên liệu còn nhân điều vẫn đủ cung cấp cho thị trường. Trong khi đó, giá xuất khẩu điều thấp là hệ quả của dịch Covid-19 làm giá đi xuống từ năm ngoái.

Chủ động chuyển hướng kịp thời

Cục Xuất nhập khẩu dẫn số liệu thống kê từ Trung tâm Thương mại quốc tế cho hay, Việt Nam là nguồn cung hạt điều lớn nhất cho Nga trong năm 2020, lượng nhập khẩu đạt xấp xỉ 6 nghìn tấn, trị giá 37,65 triệu USD, giảm 15,7% về lượng và giảm 34,8% về trị giá so với năm 2019. Thị phần hạt điều của Việt Nam trong tổng lượng nhập khẩu của Nga chiếm 55,66% trong năm 2020, thấp hơn so với 60,73% trong năm 2019.

Trong khi đó, năm 2020 nhập khẩu hạt điều của Nga từ Belarus đạt 4,4 nghìn tấn, trị giá 4,6 triệu USD, tăng 11,9% về lượng, nhưng giảm 16,1% về trị giá so với năm 2019. Thị phần hạt điều của Belarus trong tổng lượng nhập khẩu của Nga chiếm 40,72% trong năm 2020, cao hơn nhiều so với 33,48% trong năm 2019.

Từ số liệu trên có thể thấy, ngành hạt điều của Việt Nam đang chịu sự cạnh tranh với ngành điều Belarus tại thị trường Nga. "Do đó, để gia tăng giá trị và giữ vững thị phần hạt điều tại Nga, ngành hạt điều Việt Nam cần nghiên cứu thị hiếu tiêu dùng của người dân Nga, đồng thời nâng cao chất lượng sản phẩm", Cục Xuất nhập khẩu khuyến nghị.

Theo ông Phạm Văn Công - Chủ tịch Hiệp hội Điều Việt Nam, lợi thế lớn nhất của ngành điều Việt Nam chính là công nghệ chế biến tiên tiến nhất thế giới do người Việt sản xuất. Tuy nhiên, điều này là chưa đủ. Để khắc phục những khó khăn, thách thức trên, ngành điều cần có chiến lược bài bản làm tăng giá trị hạt điều, chuyển từ sơ chế nhân điều và xuất khẩu bán thành phẩm sang thành phẩm chế biến tinh, đi trực tiếp vào siêu thị.

Để góp phần cho ngành điều tận dụng thời cơ, thuận lợi, vượt qua thách thức, khó khăn, Hiệp hội Điều Việt Nam đang xúc tiến xây dựng để kiến nghị với Chính phủ "Chiến lược phát triển ngành điều Việt Nam trong tình hình mới". Trong đó, đề xuất những cơ chế, chính sách triển khai mạnh chế biến sâu, đáp ứng nhu cầu đa dạng của thị trường thế giới và giành vị trí xứng đáng trong chuỗi giá trị điều toàn cầu...

Ngành điều Việt Nam hiện cũng đang được hưởng nhiều lợi thế từ các Hiệp định thương mại tự do. Theo đó, cùng với FTA Việt Nam-EU (EVFTA) đi vào thực thi ngày 1/8/2020 và FTA Việt Nam - Vương quốc Anh (UKVFTA) đi vào thực thi từ ngày 1/1/2021, đã mở ra cơ hội xuất khẩu cho nhiều sản phẩm chủ lực của Việt Nam, trong đó có mặt hàng hạt điều.

Theo Tạp chí Thương hiệu và Sản phẩm