Bảo vệ quyền tác giả trên môi trường số: Cần sự vào cuộc mạnh mẽ của cơ quan quản lý

Vi phạm bản quyền tác giả là chuyện không mới nhưng chưa bao giờ mất đi tính thời sự ở nước ta. Nhất là khi môi trường kỹ thuật số ngày càng phát triển, mở ra nhiều cơ hội và cũng đầy những thách thức, khó khăn trong vấn đề bảo vệ bản quyền tác giả.

Vừa qua tại Hà Nội, Thứ trưởng Bộ VHTTDL Nguyễn Văn Hùng đã có buổi làm việc về dự thảo Chương trình phối hợp giữa Bộ VHTTDL và Bộ TT&TT về tăng cường bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan trên môi trường số. Tại cuộc họp, phân tích bối cảnh tình trạng vi phạm bản quyền ngày càng gia tăng với diễn biến phức tạp, đại diện các đơn vị chức năng một lần nữa khẳng định những khó khăn, bất cập trong việc đẩy lùi vấn nạn này. Sự “bắt tay” của hai Bộ là nhằm phát huy tối đa nguồn lực, tiềm năng hiện có để giải quyết, khắc phục những khó khăn, hạn chế trong hoạt động bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan trên môi trường số giai đoạn 2021-2025. Dự thảo nhấn mạnh, chương trình phối hợp phải được cụ thể hóa bằng kế hoạch và chỉ đạo thực hiện thường xuyên, đảm bảo thiết thực, hiệu quả. Định kỳ sơ kết, tổng kết việc thực hiện chương trình để sửa đổi, bổ sung phù hợp với nhu cầu thực tiễn.

Theo đó, nội dung phối hợp giữa Bộ VHTTDL và Bộ TT&TT tập trung vào việc tổ chức tuyên truyền, phổ biến nâng cao nhận thức và ý thức chấp hành pháp luật về quyền tác giả, quyền liên quan; tổ chức đào tạo, bồi dưỡng, hướng dẫn chuyên môn, nghiệp vụ bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan trên môi trường số; xây dựng, sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến lĩnh vực bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan trên môi trường số. Đồng thời, đẩy mạnh thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm, giải quyết khiếu nại, tố cáo về bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan trên môi trường số; phối hợp trong các hoạt động hợp tác quốc tế liên quan đến bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan trên môi trường số.

Dự thảo cũng nêu, hằng năm, lãnh đạo các đơn vị đầu mối của hai Bộ có trách nhiệm tổ chức các cuộc họp trao đổi thông tin, góp ý về các vấn đề có liên quan đến nội dung phối hợp để rà soát, đôn đốc, tổng hợp tình hình triển khai kế hoạch, báo cáo lãnh đạo Bộ; chủ động báo cáo về những vấn đề phát sinh có liên quan. Hai Bộ tổ chức sơ kết vào năm 2023 và tổng kết vào năm 2025.

Phát biểu tại buổi làm việc, Thứ trưởng Bộ VHTTDL Nguyễn Văn Hùng nhấn mạnh sự cần thiết phối hợp giữa Bộ VHTTDL và Bộ TT&TT trong việc tăng cường bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan trên môi trường số và thống nhất đề xuất ký kết phối hợp. Lãnh đạo Bộ giao Cục Bản quyền tác giả phối hợp với Văn phòng Bộ báo cáo thực trạng vi phạm bản quyền và đề xuất các giải pháp ngăn chặn, tăng cường công tác quản lý nhà nước nhằm xây dựng chương trình phối hợp giữa hai Bộ đạt hiệu quả, góp phần đẩy lùi tình trạng xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan trên môi trường số.

Nhà nước ta luôn quan tâm việc bảo hộ quyền tác giả nhằm bảo vệ những thành quả lao động từ sự sáng tạo của các cá nhân và đơn vị. Chúng ta đã có Luật Sở hữu trí tuệ được Quốc hội thông qua năm 2005 (sửa đổi, bổ sung một số điều năm 2009), trong đó có quy định về quyền tác giả. Tuy nhiên, có một thực tế rằng, hệ thống pháp lý về quyền tác giả và quyền liên quan đã có nhưng chế tài xử phạt chưa đủ mạnh, chưa đủ sức răn đe nên chưa phát huy được hiệu quả của pháp luật trong việc bảo vệ quyền tác giả.

Về giải pháp ngăn chặn nạn vi phạm bản quyền tràn lan như hiện nay, một số người cho rằng, Cơ quan quản lý Nhà nước cần có mức phạt cao, có sức răn đe đối với đơn vị/ cá nhân vi phạm. Đã tới lúc, pháp luật phải được đặt đúng vai trò của mình trong việc bảo vệ quyền lợi của tác giả trong câu chuyện này. Đặc biệt, cần những đầu tư ngăn chặn mang tính kỹ thuật, đòi hỏi hợp tác minh bạch và sòng phẳng. Thí dụ như Nhật Bản áp dụng quy định hình sự hóa hành vi vi phạm bản quyền. Tại Vương quốc Anh có cảnh sát sở hữu trí tuệ và tổ chức độc lập giám sát… Về lâu dài, cần hoàn thiện những kẽ hở, cũng như bổ sung các quy định cho phù hợp với sự phát triển của xã hội (chú ý đến những tác động của môi trường kỹ thuật số) của Luật Sở hữu trí tuệ để bảo đảm cơ sở pháp lý đầy đủ, chính xác cho việc bảo vệ quyền tác giả.

Bên cạnh đó, việc tuyên truyền luật tới mọi người dân cũng là điều cần được quan tâm đúng mức hơn. Chỉ khi nào hiểu luật, cùng với một hệ thống chế tài xử phạt thích đáng theo sau, người dân mới không phạm luật.

Theo Tạp chí Sở hữu trí tuệ và Sáng tạo