Điều không ghi trong sớ Táo Quân

Nhưng đến tối, sẽ lại có những người ra vớt bát hương. Trời rét căm căm, họ vận độc chiếc quần đùi, cứ mò mẫm ngâm mình dưới nước mà mò. Ban đầu là mò gần bờ, rồi mò ra tận gầm cầu Thê Húc (người ta thường thả từ trên cầu xuống), có người mò tận chỗ đảo Ngọc Sơn. Thành quả không tồi, tôi từng thấy người ta mò được cả một bao tải bát hương đủ cỡ, đầy bùn.

Chỗ bát hương ấy đem cọ sạch đi, lại được đem ra bán ở Hàng Quạt, hoặc một hàng đồ thờ nào đó. Tất nhiên là rẻ thôi, nhưng cũng là một khoản kha khá trên... bờ rơi xuống, thêm tiền lo Tết. Nghèo mà, không nghèo thì ai phải kiếm tiền cách ấy?

(Ảnh: Nguyễn Nam Long)

Vài năm nay, cứ Hăm Ba tháng Chạp, các báo lại cử phóng viên ảnh đi chụp cảnh người dân thả cá. Quanh đi quẩn lại có 2 cái cộm thôi. Thứ nhất là thả cá xong vứt luôn túi nilon xuống sông hồ. Thứ hai, là trên bờ thì thả, dưới nước thì vợt, thậm chí là vợt điện, bọn cá chết ngoéo ngay.

Những người thả cá phẫn nộ lắm. Cá cúng ông Táo toàn giống chép vàng bé tí, vớt lên mang về 8 phần chết. Để chúng nó sống, có phải sông hồ thêm cá không? Cá đấy được tin tí ti là để Táo quân cưỡi lên trầu giời, vớt thế thì ông bả đi bằng gì? Mà cái cảnh con cá vừa được thả ở đây chưa kịp lặn mất đã bị vớt lên ở kia, nó quá là trêu ngươi...

Các lẽ thì đều hợp lý cả. Nhưng đó là nhãn quan của thị dân, nhãn quan của người không lo đói.

Khi mà con cá cúng phóng sinh còn có người săn lùng, thì nghĩa là nó còn có giá trị. Giá trị vật chất hay giá trị dinh dưỡng, dù nhỏ, cũng là giá trị.

Ở miền Trung, có 1 cung đường cua khó thường xảy ra tai nạn, các tài xế đi qua có lệ ném tiền lẻ xuống (như kiểu thí cho cô hồn ngạ quỷ để được an toàn). Và thế là người dân quanh đấy có thêm "nghề" lao ra nhặt tiền lẻ trước mũi xe tải. Chỉ Năm Trăm Một Nghìn thôi, và họ thí mạng vì đó là tiền.

Cho nên, con cá bé tí mà mọi người thả ra sông hồ, nó cũng được nhìn theo cách ấy. Táo quân có thật đi chăng nữa, thì trong bản tấu của ông bả với Ngọc Hoàng nên có thêm dòng: Trần gian vẫn còn nhiều người thiếu thốn khó khăn lắm, thưa Thượng Đế.

Tôi kèm tút này ảnh của Nguyễn Nam Long, một tay máy có nhiều góc ảnh rất đẹp, lạ và có hồn. Anh ấy chụp xuống Bãi Giữa sông Hồng, vào một buổi xẩm tối ngày Hăm Ba tháng Chạp. Hai người đàn ông nấu những con cá chép vàng bằng ba ngón tay trong những chiếc xoong móp méo. Mâm của họ là một chiếc bàn thờ ai đó thả sông. Bức ảnh này là minh chứng rõ ràng cho câu chuyện của tôi.

Chúng ta ai cũng có quyền ước mơ, hoặc thả ước mơ lên trời, hay xuống nước. Tương tự, chúng ta ai cũng có quyền kiếm sống. Mà lẽ mưu sinh mới là lẽ cao nhất của mọi loài.

Cho nên tôi nghĩ, con cá con chim thả đi rồi, quay đi, chúng ta mang sự thanh thản về nhà. Thế là đủ.

Bài viết thể hiện quan điểm riêng của cá nhân tác giả.

Theo Tạp chí Kinh tế Môi trường