Bộ trưởng Trần Tuấn Anh: Thủy điện có cả mặt tích cực và mặt hạn chế

Chiều ngày 4/11/2020, tiếp tục Kỳ họp thứ 10, trong phiên thảo luận về tình hinh kinh tế - xã hội, Bộ trưởng Bộ Công thương Trần Tuấn Anh đã giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội nêu liên quan đến công tác quản lý các dự án thủy điện, tác động của các dự án này đối với tình hình lũ bão và quy trình vận hành hồ đập thủy điện ở Việt Nam.

Bộ trưởng Trần Tuấn Anh: Thủy điện có cả mặt tích cực và mặt hạn chế. Ảnh Cổng TTĐT Quốc hội

Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho biết, hiện cả nước có 429 đập thủy điện và công trình thủy điện ở các quy mô khác nhau, với dung tích thiết kế khoảng 56 tỉ mét khối, công suất 20 ngàn mê-ga-oát, tương đương khoảng 37% công suất phát điện của cả nước. Đây là nguồn năng lượng rất quan trọng phục vụ nhu cầu năng lượng của đất nước, phục vụ quá trình phát triển kinh tế - xã hội cũng như nhu cầu đời sống của nhân dân. Hiện năng lượng từ thủy điện là loại năng lượng tái tạo rất quan trọng, mức độ ô nhiễm ít, chất thải gần như không có. Chính vì vậy, việc quản lý và khai thác nguồn năng lượng tái tạo này như thế nào để đảm bảo giảm thiểu tác động đến môi trường và phát huy tối đa hiệu quả là nhiệm vụ rất quan trọng.

Theo Bộ trưởng Trần Tuấn Anh, thủy điện có cả mặt tích cực và mặt hạn chế tùy thuộc vào công tác quản lý, các chính sách xử lý vấn đề liên quan. Về mặt tích cực, nguồn điện đóng góp cơ cấu điện quan trọng cho đất nước; giúp phát triển các khu kinh tế xã hội ở các địa phương cũng như trong phát triển năng lượng điện cho cả nước, phục vụ nhu cầu phát triển kinh tế xã hội, giảm thiểu tác động đến môi trường. Các dự án thủy điện cũng bổ sung nguồn quan trọng trong chiến lượng năng lượng trong tương lai. Ngoài chức năng phát điện, hồ chứa nước của các đập thủy điện còn có tác dụng tích nước, có thể cắt giảm lũ phục vụ nhu cầu phát triển khác của địa phương.

Tuy nhiên, cũng không thể phủ nhận những mặt tiêu cực do thủy điện gây ra đặc biệt là những tác động đến môi trường đất, nước, khí hậu cũng như đời sống dân sinh. Đây là vấn đề tổng thể, tùy thuộc vào cách thức vận hành, quản lý của con người trong khai thác nguồn lực từ thiên nhiên. Những tác động của dự án thủy điện đến dòng chảy, tác động đến địa chất trong khu vực cũng như nguồn lợi thủy sản, đời sống của nhân dân cũng là thực tế đang xảy ra. Trong giai đoạn trước đây, nhiều dự án thủy điện ở Việt Nam xảy ra tình trạng chiếm dụng diện tích rừng tự nhiên, gây ra những ảnh hưởng lớn như đại biểu đã nêu, đặc biệt là ảnh hưởng đến rừng đầu nguồn, chức năng của rừng trong phòng, chống lũ bão.

Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho biết, từ lâu phát triển thuỷ điện đã nhận được sự quan tâm đặc biệt của Quốc hội, Chính phủ trong hoạt động giám sát và chỉ đạo điều hành. Nhất là sau khi Quốc hội ban hành Nghị quyết 62/NQ-QH13 năm 2013 về tăng cường công tác quản lý quy hoạch, đầu tư xây dựng, vận hành khai thác công trình thuỷ điện và Nghị quyết 11/NQ-CP của Chính phủ ban hành chương trình hành động của Chính phủ về thực hiện nghị quyết này của Quốc hội. Theo đó, công tác về phát triển thuỷ điện và quản lý an toàn hồ thuỷ điện và vận hành các công trình thuỷ điện đã được bảo đảm hơn.

Hằng năm đều có các cuộc kiểm tra giám sát chặt chẽ, đầy đủ theo đúng Nghị quyết 62 của Quốc hội về mức độ an toàn của các hồ đập thuỷ điện, sự vận hành của hệ thống các hồ đập thuỷ điện, nhất là sự tham gia của các hồ đập này trong phòng chống bão lũ, thiên tai tại địa phương.

Đồng thời, thực hiện kiểm soát chặt chẽ không cho thuỷ điện xâm dụng đến rừng tự nhiên, từ 2016, Bộ Công Thương đã phối hợp với các bộ, ngành, địa phương không bổ sung bất kỳ một công trình thuỷ điện nào nếu sử dụng đất rừng tự nhiên. Diện tích chiếm dụng đất trên các dự án được bổ sung quy hoạch đã giảm mạnh, chỉ còn 1,9 ha cho 1 MW điện. Điều này cho thấy chúng ta thực hiện chặt chẽ, nghiêm túc theo chỉ đạo của Quốc hội.

Liên quan ý kiến của đại biểu Quốc hôi về xem xét, đánh giá hiệu quả của các dự án thủy điện, nhất là thủy điện nhỏ và vừa, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho biết, trong giai đoạn này, Chính phủ đã đưa ra khỏi quy hoạch thủy điện 472 dự án. Đồng thời, đưa ra khỏi 8 dự án thủy điện bậc thang ở các lưu vực sông; 213 điểm tiềm năng cho phát triển thủy điện cũng được đưa ra khỏi Quy hoạch thủy điện.

Liên quan đến vận hành của hồ đập thuỷ điện và an toàn hồ đập, có hàng loạt công cụ pháp lý với nhiều đạo luật để điều chỉnh các hoạt động của thuỷ điện.

Chính phủ mới ban hành Nghị định 114/NĐ-CP năm 2018 về quản lý an toàn đập và hồ chứa nước. Theo đó, các bộ ngành đang tổ chức hướng dẫn thi hành để bảo đảm an toàn của hồ đập thuỷ điện, thuỷ lợi, giảm thiểu tác động tiêu cực trong phòng chống bão lụt, thiên tai. Đồng thời, đã phân cấp và xác định rõ trách nhiệm, quy trình để bảo đảm yếu tố này. Yêu cầu các chủ hồ đập phối hợp với chính quyền địa phương thiết lập các hệ thống giám sát, quan trắc tự động về khí tượng thuỷ văn, đo mưa, giám sát hệ thống vận hành của các nhà máy thuỷ điện căn cứ trên lượng mưa về nhà máy và lượng xả nước về hạ du, có phương án phòng chống bão lụt tại địa phương, bảo đảm an toàn tính mạng và tài sản của nhân dân.

Về hiệu quả và nguy cơ đặt ra trong việc xả lũ, Bộ trưởng cho biết, công cụ pháp lý để quản lý tương đối đầy đủ, tuy nhiên cũng không tránh khỏi ở một số địa phương chủ hồ đập thực thi không nghiêm như thuỷ điện Hố Hô năm 2016 xả lũ gây ngập lụt hạ du đã bị thu giấy phép tham gia hoạt động điện, phạt nặng, khắc phục triệt để mới cho tham gia thị trường điện.

Đề cập đến sự quan tâm của nhân dân và dư luận xã hội về thuỷ điện ảnh hưởng như thế nào đến bão lụt, nguy cơ sạt lở đất và động đất, Bộ trưởng Bộ Công Thương cho rằng, qua khảo sát thực tế, báo cáo của địa phương và đánh giá của cơ quan chức năng, phải khẳng định rằng, câu chuyện sạt lở đất gây ra thiệt hại nghiêm trọng về tính mạng và tài sản nhân dân vừa qua ở miền Trung gắn chặt với tính dị thường và cực đoan của thời tiết khi mà lượng mưa quá lớn, liên tục trong nhiều ngày, gây ra sạt lở nghiêm trọng. Tuy nhiên, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh không phủ nhận câu chuyện liên quan đến mất rừng đầu nguồn có tác động của con người, trong đó có các dự án thuỷ điện.

“Tới đây, Bộ Công Thương sẽ làm việc với các địa phương, bộ ngành để có đánh giá cụ thể, chính xác, chặt chẽ về những hạn chế, tích cực để có tham mưu kịp thời cho Chính phủ siết chặt quản lý đối với thuỷ điện, hạn chế tối đa tác động tiêu cực nếu có, cũng như khai thác tốt nguồn tài nguyên của đất nước”, Bộ trưởng cho hay.

Theo Tạp chí Thương hiệu và Sản phẩm